Toelichting – The Armed Man : A Mass for Peace
The Armed Man, dat de ondertitel Mis voor de vrede heeft, is geschreven in opdracht van het Royal Armouries Museum ter gelegenheid van de verhuizing van dit museum van Londen naar Leeds. De opening van de nieuwe locatie en de aanstaande millenniumwisseling vormden voor Guy Wilson, toen directeur van het museum, de aanleiding Jenkins te vragen om deze compositie te maken.
Jenkins en Wilson kozen ervoor om teksten uit Hindoestaanse, Islamitische, Joodse en Christelijketradities verbinden. Zij maken zichtbaar dat oorlog overal is en van alle tijden. De structuur van The Armed Man is deels gebaseerd op de Katholieke mis maar aangevuld met fragmenten waardoor wij door alle stadia van oorlog worden geleid. In de muziek weerklinken op indrukwekkende en expliciete wijze de gruwelen van oorlog en geweld – dreiging, agressie, ontzetting en verdriet – om uiteindelijk uit te komen bij hoop en het streven naar duurzame vrede. Dit indrukwekkende muzikale epos over de ellende van de oorlog en de hoop op vrede is actueler dan ooit. Het is een krachtig statement tegen oorlog en voor de vrede en Toonkunstkoor Zeist vond het
daarmee een passend concert zo vlak voor de 4/5 mei herdenkingen.
De oorspronkelijke versie is geschreven voor symfonieorkest. De première, o.l.v. Jenkins zelf, vond plaats in de Royal Albert Hall in Londen (2000). Jenkins heeft The Armed Man opgedragen aan de slachtoffers van de Kosovocrisis, die door de luchtaanvallen van de NAVO in maart 1999 tot een hoogtepunt kwam. In onze uitvoering is gekozen voor een pakkende begeleiding van slagwerk, strijkers, piano en orgel.
Toelichting op de liederen
1. l’Homme armé: Jenkins gebruikt hier het motief van een middeleeuws Frans volksliedje dat gezongen werd in de kroeg en op straat. Het is een waarschuwing voor de komst van de vijand en een oproep tot bewapening.
2. The Call to Prayers – Adhaan: Vanaf de minaret van de moskee worden moslims elke dag vijfmaal door de muezzin opgeroepen tot gebed.
3. Kyrie: God wordt om ontferming gevraagd. De melodie van het vijfstemmige Christe eleison komt uit de mis l’Homme armé van Palestrina.
4. Save Me from Bloody Men: Enkele fragmenten uit de psalmen van David (ps 56 en 59) worden hier gezongen. De mannenstemmen klinken vol vrees en angst, eindigen in een schreeuw: ’Redmij!’
5. Sanctus: Het Sanctus is het vierde vaste gezang uit het ordinarium van de rooms-katholieke en de Anglicaanse mis. De lofprijzing klinkt hier onheilspellend en heeft al een militaire inslag qua toon en ritme en het Hosanna is vol van overmoed.
6. Hymn Before Action: Jenkins gebruikt een stoer koorgeluid waaruit vastberadenheid en broederschap klinkt en de kracht om samen te strijden en te sterven. Men bereidt zich voor op de veldslag en het heldendom lokt.
7. Charge!: Het smeken tot God om bescherming gaat hier over in de dappere voorbereiding op de aanval en is het hoogtepunt van de strijd. De mannen worden opgehitst. De vrouwen onderbreken dit met een aanmoedigend ‘Sterven voor je land is een zegen’. Met luide kreten wordt de aanval ingezet.
8. Angry Flames: In schrille akkoorden wordt de totale ontluistering geschilderd in het Angry flames van de Japanse dichter Sankichi – hij was getuige van het bombardement op Hiroshima in 1945 en stierf in 1957 op 36 jarige leeftijd aan leukemie ten gevolge van de radioactieve straling.
9. Torches: Jenkins gebruikt hier een deel van de tekst dat uit de Mahābhārata – een omvangrijk religieus en filosofisch epos uit India en een belangrijke culturele hoeksteen van het Hindoeïsme. Het epos vertelt van de grootste veldslag van de oude wereld, waar vrienden en verwanten elkaar bevochten. Zowel jong als oud stierven in het gevecht en smart bleef niemand bespaard.
De helden eisten de overwinning op, maar erfden slechts een koninkrijk zonder familie en vrienden. Pijnlijke dissonanten vatten het beeld samen: Mensen en dieren als levende fakkels.
10. Agnus Dei: Als uit de verschroeide aarde klinkt het Agnus Dei op als een hunkering naar vrede en verzoening. Er zijn geen overwinnaars, er is slechts verdriet.
11. Now the Guns Have Stopped: De tekst is van Guy Wilson zelf en gaat over het verlies van zijn vriend. Weegt het doel van de oorlog op tegen het offer dat gebracht moest worden? Die vraag wordt gesteld nu de strijd voorbij is.
12. Benedictus: De lieflijke melodie in het Benedictus biedt troost na de grote verliezen. Het koor neemt het over, zingt dan het krachtige Hosanna als lofprijzing en keert terug naar de troostende melodie waarmee het Benedictus begon.
13. Better Is Peace: Het slot bestaat uit vier fragmenten. Het thema wordt herhaald en gaat over in het energiek gezongen Better is peace than always war. Dit is een citaat uit de mythes van de 7 Ridders van de Ronde Tafel. Zij zwoeren te vechten en te leven voor vrede en gerechtigheid. Simpele zinnen, voortgekomen uit bittere ervaring. Ring out the war, ring in the peace: Weg met de duizenden jaren oorlog die achter ons liggen. Alleen maar vrede de komende duizend jaar.
Het klinkt zo feestelijk, zo uitnodigend en hoopvol. Eens, ooit, vroeger of later, zal de vredeoverwinnen. Het slotkoraal is een bijbels visioen van vrede: er komt een tijd zonder zorgen en pijn.